Aşırı aktif mesane, mesanenin normalden daha sık ve ani kasılmasıyla ortaya çıkan bir durumdur.
Kişide ani sıkışma hissi, sık idrara çıkma, ani idrar kaçırma (sıkışma tip idrar kaçırma) ve gece idrara kalkma şikâyetleri görülür.
Yaşam kalitesini ciddi şekilde bozabilir ancak doğru tedaviyle büyük ölçüde kontrol altına alınabilir.
AAM ve Stres Tipi Kaçırma Farkı
- AAM (sıkışma): Aniden gelen sıkışmayı tutamama, çoğu zaman tuvalete yetişemeden idrar kaçırma ile seyreder.
- Stres tipi: Öksürme, hapşırma, gülme veya ağır kaldırma gibi durumlarda karın içi basıncı artınca idrar kaçırma olur.
- Karışık tip: İki tip bir arada bulunabilir.
Belirtiler
- Günde 8’den fazla idrara çıkma
- Ertelenemeyen ani sıkışma hissi
- Tuvalete yetişemeden idrar kaçırma
- Gece uykudan sık sık tuvalete kalkma
- Sosyal ortamda özgüven kaybı, iş ve özel yaşamda kısıtlanma
- Eşlik eden idrarda kan veya ateş durumunda farklı nedenler dışlanmalıdır
Nedenler ve Risk Faktörleri
- Mesane kasının aşırı duyarlılığı, sinirsel kontrol bozukluğu
- Nörolojik hastalıklar: MS, Parkinson, inme sonrası dönem
- İdrar yolu enfeksiyonları, taş veya mesane tümörleri
- Erkeklerde prostat büyümesi ile birlikte seyredebilir
- Menopoz sonrası dönemde östrojen azalmasına bağlı değişiklikler
- Fazla kafeinli, gazlı içecek veya alkol tüketimi
- Fazla kilo, kronik kabızlık, ileri yaş
Tanı Nasıl Konur?
- Ayrıntılı hekim öyküsü ve ürolojik muayene
- Mesane günlüğü: 2–3 gün süreyle idrara çıkış sıklığı, sıvı alımı ve kaçırmalar kaydedilir
- İdrar tahlili ve kültürü: Enfeksiyon dışlanır
- Ultrason: İdrardan sonra mesanede idrar kalıp kalmadığı ölçülür
- Ürodinami testi: Mesane kasılmalarının basınç ölçümü yapılır, özellikle karmaşık olgularda
Tedavi Basamakları
1. Yaşam Tarzı ve Davranışsal
Günlük sıvı alımını düzenleme, akşam yatmadan 2–3 saat önce sıvıyı azaltma
- Kafeinli, gazlı içecekler ve alkolü sınırlama
- Mesane eğitimi: Tuvalete gitme aralıklarını kademeli uzatma (örneğin 90 dakikadan başlayıp her hafta 10–15 dakika artırma)
- Pelvik taban (Kegel) egzersizleri: Düzenli uygulandığında mesane kontrolünü artırır
- Fazla kiloyu azaltmak, kabızlığı gidermek
2. İlaç Tedavisi
- Mesane kasını gevşeten ilaçlar (antimuskarinikler, β3-agonistler)
- Yan etkiler kişiye göre farklılık gösterebilir, hekim kontrolünde seçim yapılır
- Gerekirse ilaç değişimi veya kombinasyon tedavisi uygulanır. İlaç tedavisi başlanan hastaların belli aralıklarla kontrole gitmesi, tedavi başarısızlığı ya da yan etki gibi nedenlerle ilaç tedavisinin kendiliğinden bırakılmaması çok önemlidir.
3. İleri Tedaviler
- Botulinum toksin (Botoks) enjeksiyonu ile mesane kasının aşırı kasılması azaltılabilir
- Nöromodülasyon: Sakral veya tibial sinir stimülasyonu
- Çok nadiren cerrahi yöntemlere başvurulur
Mini Uygulama Önerileri
Mesane Eğitimi – Örnek Plan
- Hafta: Tuvalet aralığını 90 dakikaya ayarlayın
- Hafta: 100–110 dakika
- Hafta: 120–130 dakika
- Hafta: 140–150 dakika
Sıkışma atağında nefes egzersizi, dikkat dağıtma veya kısa yürüyüş ile ertelemeyi deneyin.
Kegel Egzersizleri – Kısa Tarif
- Kas bulun: İdrarı tutar gibi yapın (karın ve kalça kaslarını kasmadan).
- Sık – 5 saniye, Tut – 5 saniye, Bırak.
- Günde 3 set, her sette 10 tekrar.
- Zamanla 8–10 saniyeye kadar çıkarılabilir.
Mesane Günlüğü Örnek
07:30 — 200 ml çay içildi
08:10 — İdrar 180 ml
11:15 — Ani sıkışma (ertelendi)
12:00 — İdrar 220 ml
14:30 — Küçük miktar kaçırma
En az 3 gün boyunca kayıt tutulması, doktorunuz için çok değerlidir. Mesane günlüğünü telefonunuz yardımı ile de tutabilirsiniz. Apple marka cihazlar için AppStore, Android tabanlı cihazlar için de Google Play Store’dan Kontinans Derneği tarafından geliştirilen “Mesane Günlüğü” uygulamasını telefonunuza indirip kullanabilirsiniz.
Ne Zaman Acil Doktora Başvurmalı?
- Yüksek ateş, titreme, yan ağrısı
- İdrarda gözle görülür kan
- Ani idrar yapamama
- Şiddetli, geçmeyen kasık veya karın ağrısı
Sonuç
Aşırı aktif mesane, hem yaşam kalitesini bozan hem de sosyal hayatı kısıtlayan bir durumdur.
Ancak doğru tanı, yaşam tarzı düzenlemeleri, egzersizler ve gerektiğinde ilaç veya ileri tedavilerle büyük ölçüde kontrol altına alınabilir.
Erken dönemde üroloji uzmanına başvurmak en önemli adımdır.
